Kerkenbeleidsplan

Een kerkenbeleidsplan legt de toekomstvisie vast van elke parochiekerk binnen de gemeente. Een sterk onderbouwd en gedragen kerkenbeleidsplan vormt de vertrekbasis voor de zoektocht naar een goede invulling. Een heldere strategische visie is een must. Het Platform Toekomst Parochiekerken ondersteunt je bij de opmaak, de vernieuwing en de uitvoering van het plan.

Vaak gezocht

Tijdlijn opmaak kerkenbeleidsplan

Vanaf 1 januari 2025 moet elke gemeente werk maken van een actueel en goedgekeurd kerkenbeleidsplan. Dat is bepaald in artikel 33/2 van het eredienstendecreet(opent nieuw venster) van 7 mei 2004. 'Actueel' betekent dat het kerkenbeleidsplan niet ouder is dan zes maanden bij indiening van de meerjarenplanning van de kerkfabrieken (uiterlijk zes maanden na installatie van de nieuwe gemeenteraad). 'Goedgekeurd' betekent ondertekend door de bisschop en vastgelegd in een gemeenteraadsbesluit met de nieuwe gemeenteraad. Als gemeente beschik je ten laatste op 1 juni 2025 over het plan, als nieuwe fusiegemeente op 1 juli 2025. Onderstaande tijdlijn kan je helpen plannen.

De verplichting is meteen de uitgelezen kans om de gegevens van het bestaande kerkenbeleidsplan te vernieuwen en een doordachte en realistische visie uit te werken met een degelijk plan van aanpak. Door het plan in te bedden in bestaande dynamieken op het lokale en het regionale niveau denk je gerichter na over een nieuwe invulling: een invulling die inspeelt op de aanwezige noden en opportuniteiten van de regio. Het kerkenbeleidsplan is op die manier een werkdocument voor de uitrol van de toekomst van de parochiekerken op je grondgebied.

Bovendien is een actueel kerkenbeleidsplan verplicht om beroep te doen op subsidies van het agentschap Binnenlands Bestuur en het agentschap Onroerend Erfgoed.

Definities toekomstvisie

In het laatste hoofdstuk van het kerkenbeleidsplan bepaal je een toekomstvisie voor alle kerken. De definities van de te kiezen opties lees je hieronder.

Parochiekerk

Een parochiekerk staat ter beschikking van een plaatselijke geloofsgemeenschap die deel uitmaakt van de katholieke Kerk. De parochiekerk is er voor gebed, bezinning, liturgie en sacramentele vieringen. Daarnaast kan de plaatselijke geloofsgemeenschap de parochiekerk ook gebruiken voor bijvoorbeeld catechese of diaconie.

Valorisatie

‘Valorisatie’ zijn die initiatieven die, met respect voor het normale gebruik van de parochiekerk, de betekenis van het kerkgebouw versterken en bevorderen. Daarbij benadruk je niet alleen de religieuze, maar ook de culturele, historische en kunsthistorische, architecturale en/of landschappelijke waarde. De initiatieven vullen de liturgie en bezinning aan of krijgen een plaats ernaast. Denk aan kunsthistorische rondleidingen, concerten, voordrachten, conferenties of tijdelijke tentoonstellingen. Ook de kerk ‘buiten de uren’ openstellen valt onder valorisatie.

Sint-Geertruikerk, Leuven

Medegebruik

Wanneer je het kerkgebouw openstelt voor religieuze activiteiten van andere katholieke of christelijke geloofsgemeenschappen, spreek je over medegebruik. Doorgaans laten de bisdommen enkel religieuze groepen toe die behoren tot de Wereldraad van Kerken.

Stella Mariskerk, Zeebrugge

Nevenbestemming

Als er nog religieuze activiteiten plaatsvinden in de parochiekerk, maar die te groot is voor de plaatselijke geloofsgemeenschap, kan je een nevenbestemming overwegen. Er is een onderscheid tussen multifunctioneel gebruik en gedeeld gebruik.

Multifunctioneel gebruik

Multifunctioneel gebruik is een nevenbestemming in de tijd. Op momenten dat er geen religieuze activiteiten in de kerk plaatsvinden, kunnen andere organisaties het gebouw gebruiken. Denk aan een fanfare die de kerk af en toe gebruikt als repetitieruimte, of een school die de kerk tijdelijk als extra klaslokaal benut.

Sint-Stephanuskerk, Hoeselt

Gedeeld gebruik

Gedeeld gebruik is een nevenbestemming in de ruimte. Door architecturale aanpassingen te doen in het kerkgebouw, creëer je een kleinere liturgische ruimte. Daarnaast is er ruimte voor één of meerdere lokalen met een andere, (semi-)permanente invulling. Bij gedeeld gebruik zijn de liturgische ruimte en de andere ruimtes bouwkundig van elkaar gescheiden.

Sint-Corneliuskerk, Aalbeke

Herbestemming

Wanneer een parochiekerk niet meer voor religieuze activiteiten in aanmerking komt, kan de bisschop ze definitief aan de eredienst onttrekken. Het kerkgebouw krijgt dan een nieuwe functie. Volg de voorgeschreven kerkrechtelijke procedure. Ervoor vindt meestal een samenvoegen van parochies plaats. Alleen de bisschop kan beslissen om een parochiekerk definitief aan de eredienst te onttrekken.

Den Hannekesnest in de voormalige Onze-Lieve-Vrouw Visitatie en Goddelijke Voorzienigheidskerk, Kerkbrugge-Langerbrugge (Evergem)

Voorwaarden bij (semi-)permanent gebruik

Let op! Bij (semi-)permanent publiek gebruik moet het gebouw voldoen aan brandvoorschriften, toegankelijkheidseisen en verzekeringstechnische voorwaarden. Hoe meer de kerk in aanmerking komt voor andere vormen van gebruik, hoe meer het op praktisch niveau een ‘gebouw als een ander’ wordt, ook fiscaal gezien.

Hulpmiddelen

De leidraad kerkenbeleidsplan(opent nieuw venster) geeft een overzicht van wat een kerkenbeleidsplan is en hoe het Platform Toekomst Parochiekerken ondersteunt.
Het bestemmingsprofiel geeft je inzicht in de ruimtelijke toekomstmogelijkheden van kerkgebouwen. Het profiel bestaat uit een handige toolbox(opent nieuw venster) waar je zelf mee aan de slag kan gaan.
Het voorbeeldbestek(opent nieuw venster) geeft ondersteuning bij de uitwerking van een kerkenbeleidsplan met participatie.